NRC: "‘Ik heb rapporten herschreven. En daarna dwong je onderzoekers een handtekening eronder te zetten’
Natuurherstel, stikstofreductie én groei voor landbouw en industrie. Het Programma Aanpak Stikstof (PAS) kreeg het allemaal voor elkaar – op papier althans. Want het ministerie van LNV liet in 2015 ecologen hun analyses aanpassen.Dat het woord ‘natuur’ wegvalt uit de naam van het ministerie is een aanwijzing dat dit niet de eerste prioriteit is van het nieuwe kabinet-Rutte. Nederland is jarenlang een voorloper in het Europese natuurbeleid geweest, maar met het aantreden van Bleker verandert de toon.
De staatssecretaris bezuinigt zo’n 60 procent op het natuurbeleid. Hij maakt provincies duidelijk dat het gedaan is met rijkssubsidies voor de aankoop van grond om natuurgebieden met elkaar te verbinden. De op 700.000 hectare ontworpen grote ecologische hoofdstructuur moet in de plannen van Bleker terug naar 600.000 hectare.
De beleidswijzigingen komen niet alleen door de economische crisis en het bijbehorende bezuinigingsbeleid van het kabinet, laat Bleker later in Trouw optekenen. „Als ik geen bezuinigingsopdracht had gehad, was ik met dezelfde voorstellen gekomen. Het werd tijd.”
Wetenschappers van Wageningen Universiteit concluderen later kritisch in een studie naar het beleid van de staatssecretaris:
„De bodem onder het ‘sociale contract’ dat het natuurbeleid in
Nederland kenmerkte, en waarvan veel natuurbeheerders dachten dat het zo
stabiel was, werd binnen een paar maanden weggeslagen.”
Het ministerie en de boeren worden het eens. De landbouw belooft zich in te spannen om 10 kiloton stikstof minder te produceren in 2030. In ruil daarvoor mogen de boeren vast 5,6 kiloton extra uitstoten; per saldo wordt de reductie dan 4.400 ton.
Bleker maakt de formalisering van de afspraken als staatssecretaris niet meer mee. Het kabinet-Rutte valt in het voorjaar van 2012, en het PAS-dossier belandt op het bureau van Sharon Dijksma. Op 18 april 2014 sluit zij een overeenkomst dat 56 procent van de ‘ontwikkelruimte’ die door het PAS beschikbaar komt, mag worden ingevuld door de landbouw.
Het akkoord valt slecht bij Natuurmonumenten, dat protesteert tegen deze „hypotheek op de toekomst”
Toch zal ook de natuurorganisatie zich uiteindelijk achter het PAS scharen. Al is dat vanwege een andere reden. De provincies sluiten een pact met het Rijk, waardoor ze jaarlijks 200 miljoen euro krijgen voor natuur.
„De natuurorganisaties zijn erin geluisd”, zegt een ambtenaar die indertijd op Economische Zaken werkte. „Het was een manier om ze de mond te snoeren. Ze zijn met een beroep op ‘fatsoen’ en ‘het poldermodel’ het complot ingetrokken.”
Druk op ecologen voelbaar
NRC sprak met dertien ecologen en bijna unaniem vertellen ze hoe ze de druk voelden om te concluderen dat maatregelen uit het PAS voor alle Natura 2000-gebieden haalbaar zouden zijn. „Terwijl dat helemaal niet kan. Je kunt nooit met 100 procent zekerheid zeggen dat voor zoveel gebieden de maatregelen tot het gewenste herstel leiden”, zegt een van hen.
Weer een andere ecoloog kreeg een ambtenaar van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie aan de lijn toen hij schreef dat hij de effectiviteit van een maatregel betwijfelde. „Toen ben ik overruled.” Een oud-medewerker van het ministerie bevestigt: „Ik heb geregeld rapporten herschreven. Of je gooide er een onhandige grafiek uit. En daarna dwong je de onderzoekers een handtekening eronder te zetten.”
Bij de directie van Staatsbosbeheer melden zich medewerkers van de ecologische afdeling. Een medewerker: „Wij zeiden: we maken op deze manier groei van landbouw en industrie mogelijk. Daar willen we niet aan meewerken.”
Erg moeilijk doet de Kamer niet meer. Daarvoor duurt de stikstofcrisis al te lang. Ook helpt het dat het PAS uit de koker komt van CDA en PvdA, waarvan de een in de oppositie zit en de ander in de coalitie. De Partij voor de Dieren is kritisch. Kamerlid Esther Ouwehand hint erop dat het PAS zal sneuvelen bij de Raad van State. „Dat voorspel ik u.” Dijksma deelt Ouwehands „bezwaren over de juridische houdbaarheid niet”.
Terug bij af
Ruim vier jaar later, op 29 mei 2019, komt de voorspelling van Ouwehand uit. De Raad van State maakt een einde aan het PAS.”
De provincies kregen miljoenen om te besteden aan ‘natuur’. Maar dat lijkt uit te draaien op het opkopen van grond om te dienen als recreatiegebieden, zeg maar festivalterreinen
In Amsterdam zit mevr. Dijksma als wethouder verkeer, water en luchtkwaliteit in de ‘groene en democratische’ coalitie.
Ook in Amsterdam is er tenminste één stadsecoloog die maar al te graag zijn handtekening zet onder een goedkeuringsmailtje aan het bestuur van stadsdeel Zuidoost voor het verlenen van een omgevingsvergunning voor Amsterdam Open Air, een festival dat al jaren in de broedtijd plaatsvindt.
Onbehoorlijk bestuur doordringt onze ‘uitvoerende macht’ tot op het bot; van ‘uitvoerend’ is weinig sprake meer, eerder van plaatsvervangende wetgevende en rechterlijke macht. Burgemeester Halsema wil geen wetgevende macht boven haar, zij zoekt haar heil in een ‘bezield verbond’ met de Amsterdammers, waarmee zij bedoelt ‘ondernemers’, bij voorkeur ‘festivalondernemers’.
Ik hoop dat 2020 het jaar wordt van de klokkeluiders.