Raad van State: "Door voortvarende besluitvorming en het vinden van politiek en maatschappelijk draagvlak, schuiven de verschillende fasen van besluitvorming in elkaar. Politiek-bestuurlijke overeenstemming en juridische besluitvorming vallen steeds meer samen. Voorheen werd het juridisch, praktisch en bestuurlijk haalbare en mogelijke verkend om tot politieke keuzen te komen. Nu gaat politieke overeenstemming vaak vooraf aan toetsing van wat volgens het recht en in de praktijk mogelijk en haalbaar is. Juridische en praktische bedenkingen gaan steeds minder zwaar wegen dan de vaak moeizaam bereikte overeenstemming. Deze wordt dan onaantastbaar. Dit wordt versterkt wanneer de gemaakte afspraken met maatschappelijke of politieke partijen in gedetailleerde regeer-, bestuurs- of beleidsakkoorden worden vastgelegd.”
Raad van State - Den Haag
Rechtspraak: "Politieke overeenstemming gaat steeds vaker vooraf aan de toetsing van wat in de praktijk wettelijk mogelijk en haalbaar is. Dit is een zorgelijke ontwikkeling: de rechtsstaat dreigt een sluitpost van besluitvorming te worden.
Dit concludeert de Raad van State in zijn jaarverslag dat vandaag (dinsdag 5 april) is verschenen. Het hoogste adviesorgaan van de regering en op onderdelen de hoogste bestuursrechter van het land, constateert dat er een ‘structurele krachtmeting dreigt tussen bestuur en rechter’. Het uitgangspunt dat bij het maken van beleid steeds verschillende belangen en waarden in het besluitvormingsproces een plaats wordt gegeven, wordt in ons land meer en meer verlaten, signaleert de Raad.
De Raad van State constateert dat door voortvarende besluitvorming en het zoeken naar politiek en maatschappelijk draagvlak, de verschillende fasen in de besluitvorming steeds meer in elkaar schuiven. De huidige veranderingen en ontwikkelingen op economisch, maatschappelijk en bestuurlijk gebied, noodzaakt de politiek tot antwoorden op nieuwe vraagstukken. Dit is vooral zo ingewikkeld omdat we in een tijd leven waarin er onder de bevolking groeiende zorg is over en weerstand tegen maatschappelijke veranderingen.
Hoge eisen
Deze situatie stelt hoge eisen aan de kwaliteit van besluitvorming, aldus de Raad van State. Als gemaakte afspraken met maatschappelijke of politieke partijen meteen na het bereiken van overeenstemming worden vastgelegd in gedetailleerde regeer-, bestuurs- of beleidsakkoorden, moet vooraf worden getoetst op nut, noodzaak, doelmatigheid of juridische juistheid van maatregelen. Voorwaarde is dan dat er bij het vastleggen van die akkoorden inzicht is in de juridische mogelijkheden en beperkingen. ‘Het is zorgelijk om vast te stellen dat dit eerder lijkt af dan toe te nemen’, aldus de Raad van State, die vreest voor een toenemende confrontatie van recht en maatschappelijke dynamiek voor de rechter. ”
Dat is een zeer juiste constatering. De overheden hebben vaak lak aan wetten en regels en staan te trappelen om alles meteen maar aan te passen aan hun eigen plannen. Bestemmingsplannen moeten zo znel mogelijk op de schop. Burgers worden buiten de besluitvorming gehouden via gemeenschappelijke regelingen. Besturen laten een conflict met burgers snel uitlopen op een rechtszaak in de hoop dat burgers zich niet zullen of kunnen organiseren en niet de moeite zullen nemen om naar de rechter te stappen, zodat de besturen hun plannen toch door kunnen drukken. Een voorbeeld is de kwestie gemeenschappelijke regelingen die vaak gebruikt worden, of misbruikt, om plannen door te drukken via deze niet-democratische kanalen. De recreatieschappen zijn zo’n gebied waarbinnen heel wat gerommeld wordt. Stadsdeel Zuidoost lapt welbewust rechterlijke uitspraken en regels aan zijn laars en weigert met besluiten te komen om zo burgers dwars te zitten en de gang naar de rechter te saboteren. Provincies en gemeenten spannen samen om akkoorden te sluiten die niet juridisch onderbouwd zijn.
NOS: "Moeizaam bereikte akkoorden lijken steeds belangrijker te worden in de politiek. De juridische en praktische kant van beleidsplannen komen steeds meer op het tweede plan te staan.
'Hinderlijke belemmering'
De Raad van State ziet dat juridische kennis en vaardigheid steeds meer op afstand van de politiek komen te staan, en dat het ingewikkelde en langdurige proces van wet- en regelgeving steeds vaker als "een hinderlijke belemmering" wordt ervaren. Er worden nu vaker oplossingen gevonden die ten koste gaan "van de waarden waar de rechtsstaat op berust".
De raad wijst onder meer op alle akkoorden die het kabinet-Rutte heeft gesloten met politieke partijen en maatschappelijke organisaties. "De visie op wat het algemeen belang vergt, dreigt onderbelicht te raken. Er is immers een akkoord dat moet worden uitgevoerd.”"