Ik ben er klaar voor. Heb net geluisterd naar de Sinfonietta van Janáček (uitspreken met de klemtoon op de lange a van de tweede lettergreep) en kan dus beginnen met Boek Een van 1Q84 van Haruki Murakami. In dit boek worden regelmatig muziekstukken vermeld. De lijst op deze site is niet compleet. Ik heb het boek vluchtig doorgebladerd en heb de volgende voorlopige lijst gemaakt:
- Sinfonietta, Janáček
- Sweet Lorraine, Nat King Cole
- It's Only a Paper Moon, Nat King Cole
- Das Wohltemperierte Klavier, Bach, BWV 846, BWV 893
- Matthäus Passion, Bach, BWV 244
- Lacrimae or Seaven Teares, Dowland
- Cello concertos, Haydn
Dit boek lijkt meer dan Murakami's andere boeken een waterval van verwijzingen naar literatuur, Japans en buitenlands, van Dickens tot Tsjechov. Japan is juist door zijn in-zichzelf-gekeerdheid met uitgesproken eigen tradities erg vatbaar voor buitenlandse aantrekkingskracht, voor pogingen te ontsnappen aan de Japanse culturele identiteit. Japan bestaat uit tegenstellingen; aan de ene kant bruut geweld en aan de andere kant esthetische verfijning; subtiele levensstijl naast platte commercie. Japan is een land van uitersten. De druk op Japanners om zich te plooien naar de ongeschreven wetten van de samenleving is ontzettend groot, dus de druk om te ontsnappen is evenredig. Dat merk je ook in Murakami's werk. Hoewel hij duidelijk aansluiting zoekt bij buitenlandse culturen, is zijn werk door en door Japans. Zoals elk groot schrijver wil hij in het reine komen met zijn eigen cultuur. Ik ben benieuwd wat dit boek me brengen zal. In elk geval zal ik vaak nog andere boeken erbij moeten lezen, zoals De Verhalen van Heike.
De vlinder was het embleem van de Taira clan (Heike).
Schoonheid als vlag voor wil tot macht.
De Taira clan werd verslagen door de Minamoto clan.
Macht is zo vergankelijk als een vlinder.
In elk geval zie ik in dit boek meer dan in zijn vorige boeken verwijzingen naar oude Japanse literatuur. Als de Sinfonietta van Janáček gezien kan worden als een ode aan de bevrijding van Tsjechoslowakije uit het austro-hongarische keizerrijk (het was opgedragen aan het Tsjechoslowaakse leger), dan zijn de verwijzingen naar de Verhalen van Heike (de strijd tussen de Taira en de Minamoto clans in de 12e eeuw – 平家物語 Heike Monogatari – Heike is de Taira clan) ook van betekenis. Dat het Japans een moeilijke taal is blijkt al hieruit: 平家 is letterlijk 'het huis van Taira' – Taira no uchi, maar wordt uitgesproken als 'Heike' (er is een Japanse en een Chinese leeswijze). De Minamoto clan won tenslotte de oorlog tegen de Taira.
Embleem van de Minamoto clan.
Bamboe- en gentiaanbladeren.
Ook Het Verhaal van Genji van Murasaki Shikibu wordt genoemd. Dit heeft dan weer een relatie met de Minamoto clan. Genji, de hoofdpersoon van Murasaki's boek, kreeg de erfelijke titel 'Minamoto' van zijn vader. 源氏 ('Genji') heeft dezelfde karakters als 源の氏 ('het huis van Minamoto').
Niets schenkt meer voldoening dan een boek dat buiten zichzelf treedt en verwijst naar andere boeken en culturen. Een goede inleiding op de Japanse literatuur en geschiedenis vind ik nog steeds de Hyakunin Isshu, 百人一首, Van honderd dichters elke een gedicht, en ik mag er graag aan toevoegen: van duizend jaar geleden.
Volgens de binnenflap van 1Q84 zijn Hear the Wind Sing en Pinball 1973 nog niet vertaald, maar dat klopt niet. Ze zijn wel degelijk in het Engels vertaald, en wat mij betreft ook gelezen. Prijzen varieren van $26,49 tot $2.100 voor Hear the Wind Sing en $26,49 tot $2000 voor Pinball 1973. In Japan betaal je ¥714 (€6,38) en ¥819 respectievelijk. Het enige verschil is dat een eerste editie er gebruikt uitziet maar verder volkomen identiek is aan de latere edities. Pinball is zelfs met enig zoeken op internet te vinden.