Isaac Babel, een Russisch schrijver geboren in Odessa, schreef in een van zijn verhalen "het leven probeert uit alle macht een goed verzonnen verhaal te benaderen". Alle verhalen die aan de oorsprong staan van de grote godsdiensten hebben een geschiedenis doorgemaakt. In den beginne was er meestal wel een aanleiding, een persoon waar een heel verhaal aan vastgeknoopt kon worden. Maar uiteindelijk zijn godsdiensten geen instant uitvindingen die van nul vertrekken. Zij zijn allemaal ontwikkeld, veranderd en gekristalliseerd in achteraf goedgekeurde en vastgelegde versies. Je kunt gerust zeggen dat een godsdienst zich ontwikkelde uit een vorige; men nam uit een bestaande traditie elementen over die indruk maakten en status hadden in andere culturen om een eigen verhaal en een eigen wereldbeeld op te leuken en body te geven. Dat is de gewone gang van zaken.
Het is Pasen en daarom ben ik gisteren begonnen met het lezen van een boek dat ik al een paar jaar op de plank heb staan, Jesus was Caesar. Ik voel nu al veel scepsis over dit boek, maar ik wil het een kans geven. Als Dan Brown in De Da Vinci Code een verhaal vertelt waaruit duidelijk zou moeten worden dat Maria Magdalena de echtgenote was van Jezus dan denk ik 'mooi verzonnen'. Want als het historisch bestaan van Jezus al niet aan te tonen is dan is dat van Maria Magdalena nog dubieuzer.
NRC: "In alternatieve religieuze kringen is het al bijna een waarheid: natuurlijk was Jezus getrouwd met Maria Magdalena. Maar bewijzen ontbreken volledig. Totdat gisteren de vooraanstaande Amerikaanse Harvard-theologe Karen King bekendmaakt dat in een tekst op een pas opgedoken stuk papyrus Jezus spreekt van “mijn vrouw”.
Dit wijst wel op het bestaan van alternatieve versies van bijbelteksten. Maar het is nog geen bewijs dat Jezus en Maria Magdalena echt hebben bestaan.
Francesco Carotta schreef een lijvig boek over de Romeinse oorsprong van het christendom.
Carotta: "Julius Caesar, zoon van Venus en grondlegger van het Romeinse rijk, werd na zijn tragische dood verheven tot de rijksgod Divus Julius. Zijn eredienst raakt in onbruik, wanneer het Christendom opkomt.
Jezus Christus, zoon van God en stichter van het Christendom, wordt vanaf de tweede eeuw vereerd. Voordien vermeldt geen historicus zijn bestaan, waaraan tot op heden wordt getwijfeld.
Een historische figuur zonder cultus, een cultus zonder een historische figuur:Een intrigerend spiegelbeeldig gegeven.
Is Jezus de historisch overgeleverde vorm van Divus Julius? Verhoudt het evangelie van Jezus zich tot de biografie van Caesar als de eerste christelijke kerken tot de antieke tempels, op de fundamenten waarvan die kerken zijn gebouwd?
Verschrijvingen bij het kopiëren, allerlei vertaalfouten en een algehele verandering in de beeldvorming worden opgespoord en controleerbaar gepresenteerd; het evangelie ontpopt zich als de geschiedenis van de Romeinse burgeroorlog, als een ‘misvertelling’ van de Historiae van Asinius Pollio."
Ik ben nog maar op pagina 39 van dit meer dan 500 pagina's tellende boek, dus een oordeel kan ik er nog niet over vellen. De inleiding maakt duidelijk dat het uitgangspunt wel is dat Jezus bestaan heeft. Dat Jezus letterlijk Julius Caesar was lijkt mij volkomen onzin. Ik weet niet hoever dit boek daarin gaat maar als Jezus bestaan heeft dan is het gelijkstellen van beide levens niet waar te maken. Wat wel zou kunnen is dat er heel wat elementen uit het Romeinse Rijk zijn overgenomen in het christendom. Dat is ook meteen duidelijk, er zijn veel rituelen en symbolen die overeenkomen, en gewoon door het christendom zijn overgenomen. De rode en paarse gewaden van de keizers bijvoorbeeld. Het Romeinse Rijk is tenslotte ten val gekomen en overgegaan in een iets minder imperialistisch en oorlogszuchtig rijk met het christendom als staatsgodsdienst, hoewel het niet lang duurde voor het christendom weer met het zwaard tekeer ging en op verovering trok.
De boeken uit het Oude Testament die door het christendom zijn aangenomen behoren al helemaal tot een oudere cultuur. Er is een duidelijke breuk tussen het Oude Testament en het Nieuwe. Het Oude is mij persoonlijk veel te gewelddadig, het Nieuwe straalt een heel andere, meer vredelievende, geest uit. Het christendom heeft onbetwijfelbaar joodse wortels, al was het maar om de inlijving van de oude boeken.
De Dode Zeerollen die een tijd geleden werden ontdekt zijn geschreven tussen 250vChr. en 60AD. Deze rollen bevatten onder andere de boeken van het Oude Testament. Toen al werd er flink gecensureerd. Sommige boeken lezen was verboden. Het ging bij godsdiensten ook om macht en het vestigen van een ideologie. Een deel van de oude religieuze boeken en zeker delen van onderliggende verhalen hadden status en het was gebruikelijk om oude tradities waar mogelijk in te passen in religies die zich verder wilden ontwikkelen maar niet de band met de traditie los wilden laten. De heilige boeken zijn niet geschreven door goden, maar door mensen (die zich wel presenteerden als vertegenwoordigers en voorzeggers van de godheid die men wilde invoeren en eren). De tijden veranderen, en dus ook wat mensen vinden van oude geloven; af en toe zijn aanpassingen nodig om geloofwaardig te blijven zonder daarom de hele basis onderuit te halen. Ook de islam borduurt voort op christelijke tradities en verhalen en vermeldt de naam van Jezus en Maria. Dat er zoveel strijd is tussen de verschillende religies zou er al op kunnen wijzen dat de heilige boeken gewoon mensenwerk zijn. Zoveel meningen, zoveel versies, terwijl ze allemaal beweren dat er maar één god is.
Dat Jezus echt bestaan heeft, betwijfel ik. Maar dat doet er niet toe; het is ook niet van belang voor het bestaansrecht van godsdiensten. Wellicht was er een zonderling, een profeet die echt leefde en die men als voorbeeld stelde, als kapstok gebruikte om een groter verhaal aan op te hangen. Nu blijkt dat het lijdensverhaal al voorkomt in een veel ouder verhaal uit Sumerië is de echtheid van het bestaan van Jezus nog verder op losse schroeven komen te staan.
De Volkskrant komt met de platte Hollands-neoliberale kop 'Lijdensverhaal Jezus is plagiaat'. Platter en Hollandser kan het niet gezegd worden.
Volkskrant: "Het lijdensverhaal van Jezus zoals dat in de bijbel wordt beschreven is afgekeken van een veel ouder verhaal. Assyrioloog Henriette Broekema betoogt in een nieuw boek dat het verhaal is gebaseerd op veel oudere mythen uit Sumerië.
In een interview met de Volkskrant zegt Broekema vandaag dat ze het aannemelijk acht dat Jezus heeft geleefd, en dat hij inderdaad ter dood is gebracht. 'Maar daarna hebben de evangelisten het gebeuren opgehangen aan de verhalen die men in die cultuur al kende. Om het beter mondeling door te kunnen geven aan de volgende generatie.'"
Er werden in die tijd, en later ook nog, ontzettend veel mensen ter dood gebracht, dat is dus in de meeste oude en nieuwe verhalen vaste prik. Doorslaggevend bewijs voor het bestaan van Jezus is er nog steeds niet. En dit Sumerische verhaal lijkt mij meer een extra aanwijzing voor een fictieve Jezus. Een zeer gelijkend verhaal bestond al, hoewel niet duidelijk is of in die begintijd van onze tijdrekening dit Sumerische verhaal nog steeds bekend was. De opstanding is wel een pakkend verhaal dat waarschijnlijk ook heel lang mondeling is doorgegeven. Als Carotta blijft volhouden dat Jezus echt bestaan heeft of zijn theorie wil gebruiken om het bestaan van Jezus aannemelijk(er) te maken dan groeit mijn scepsis. Maar als hij enkel wijst op al die elementen in het christendom die zijn overgenomen uit het Romeinse Rijk dan heeft hij mijn volledige aandacht.
Update 23:08: Ik heb pagina 51 gehaald van Jezus was Caesar en stop er acuut mee. Het komt er op neer dat de schrijver een aantal gelijkenissen vindt tussen Jezus en Caesar, personen en plaatsen, waaruit hij concludeert dat het verhaal van de evangelisten over Jezus is gebaseerd op het leven van Julius Caesar. Zo zou Cleopatra model hebben gestaan voor Maria Magdalena, Decimus Brutus voor Judas, Marcus Brutus voor Barabbas, Lepidus voor Pilatus, de Senaat zou het Sanhedrin geworden zijn, Gallië werd Galilea, de Rubicon de Jordaan, Rome Jerusalem en Italië/Ionië werd Judea. Hahaha! De volgende hoofstukken zijn staaltjes van gegoochel met woorden in de trant van de taalgoochelaar die een aantal jaren geleden de Nederlandse tv-kijkers teisterde met zijn eigenzinnige etymologische woordverklaringen.
Volgens deze Hietbrink zou het woord 'closet' een gecomprimeerde versie zijn van 'ik los 't'. Het woord 'academie' zou afgeleid zijn van 'ikke-doe-mee'. Hietbrink was kostelijk. Intussen lijkt de morosofie vooral gebruikt te worden door Nederlandse politici. (Voorbeeld: Om Nederland gezond te maken, moeten we bezuinigen op gezondheidszorg.) Maar daar valt niet meer mee te lachen. Ik vind via internet (nee, niet Google) 'Hietbrink' en 'morosofie', en verdulleme daar ik zie zowaar ook de naam van Carotta vermeld als bekend morosoof. Dat spaart me toch weer 450 pagina's leeswerk uit. Het boek gaat weer op de plank. Of misschien vindt u het boek terug op de Koning(inne)dagmarkt.