Thrillers zijn ontspannend, en als de schurk gepakt wordt krijg je ook nog een gevoel van voldoening. Sommige thrillers brengen het tot literatuur. Simenon heeft met zijn Maigret een zeer hoge standaard bereikt. Het is ongelooflijk hoe productief hij was en hoe verschillend zijn verhalen zijn qua sfeer, milieu, aard van het delict, enz. Simenon is en blijft de meester.
Het schrijven van thrillers lijkt ook een nationale Zweedse sport te zijn. De ouderen kennen vast het duo Maj Sjöwall en Per Wahlöö die tien befaamde detectives schreven over inspecteur Martin Beck en daarmee trendsetters waren. Tegenwoordig is Henning Mankell zeer in trek. Zijn Kurt Wallander boeken gaan als warme broodjes over de toonbank.
Mankell schreef tien Wallander thrillers, nu is daar na jaren een elfde bijgekomen. Na die tien had ik er een beetje genoeg van, de schrijver blijkbaar zelf ook. Er is ook iets merkwaardigs aan de hand. Op zijn officiële site staat Innan Frosten (Voor de vorst) niet bij de Wallander reeks, terwijl het wel een Wallander boek is. Dit boek schreef hij in 2002. Daarna een lange stilte op het Wallander front tot dit jaar. Er gebeurde tussenin iets pijnlijks.
Zweden zijn van nature nogal melancholiek. Dat heeft misschien te maken met de lange winterperiode die zij elk jaar doormaken, hoewel de zomers er prachtig (maar kort) zijn. Wallander is niet alleen melancholiek, maar soms ook depressief. Hij is gescheiden, heeft zo zijn problemen bij de politie en met zijn dochter, Linda. Hij staat een beetje moeilijk in het leven. Linda heeft zelfs op het punt gestaan zelfmoord te plegen, maar gaat later ook voor de politie werken.
De Wallander verhalen zijn door de Zweedse tv verfilmd en Johanna Sällström speelde de rol van Wallander's dochter. Tijdens een vakantie in Thailand in 2004 had Sällström met haar dochtertje op het nippertje de tsunami overleefd. Zij werd depressief en pleegde zelfmoord in 2007. Voor een tobber als Mankell een reden om zich zelf schuldig te voelen. Na haar dood kon Mankell het niet meer over zijn hart halen om nog een thriller te schrijven met Linda als hoofdpersoon, wat oorspronkelijk zijn bedoeling was vanaf Innan Frosten. Daarom ontbreekt dit boek in zijn Wallander lijst, het was bedoeld als het eerste deel van een Linda trilogie. De Wallander reeks werd dit jaar afgesloten met Den oroliga mannen, De Bezorgde Man. Recensenten hebben het over een 'elegie van de ouderdom'.
Wat me een beetje tegenstaat in de Wallander reeks is de gruwelijkheid van de moorden. Veel schrijvers kiezen voor sensatie in plaats van vernuft in het oplossen van een zaak. Te veel geweld is onnatuurlijk en je zou de schrijver er haast van verdenken plezier te vinden in geweld. Na 10 Wallanders heb je het stramien wel door. Wallander is een goedbedoelende kluns. Alles loopt fout. Er worden gruwelijke moorden gepleegd, de dader is vaak iemand die misbruikt werd of zwaar geleden heeft en nu wraak wil nemen. Ook dat is onnatuurlijk. Sexueel misbruik is meestal geen reden voor wraakneming, soms wel van voortzetting van het misbruik op anderen. Bijna elk hoofdstuk van al zijn Wallander boeken begint met een tijdsbepaling. Dat begint te vervelen op den duur. Wallander maakt fouten en er vallen meer slachtoffers. Je gaat onder het lezen haast roepen 'Stommeling!' Aan het eind van het boek zit de politie in een impasse; tegen alle regels en gezond verstand in begeeft Wallender zich zonder dekking in het gevaar. Het is meestal donker, hij heeft de schurk voor zich, struikelt ergens over, haalt per ongeluk de trekker over ... en dood is de misdadiger. Wallander is geschokt, zit een paar maanden thuis om uit zijn depressie te komen. Eind van het verhaal. Wel spannend allemaal.
Mankell woont een deel van het jaar in Mozambique, en heeft zeer zinnige projecten opgezet in Afrika. Daarvoor verdient hij alle lof. Hij staat niet afzijdig. Zijn laatste Wallander heb ik nog niet gelezen, maar ik ben het hem wel verschuldigd. Als het ook over de ouderdom gaat, dan bereid ik me vast voor op een flinke stoot melancholie en nostalgie. Het schijnt ook over de koude oorlog te gaan. De duikboten affaire heeft indertijd in Zweden veel deining veroorzaakt. Volgens mij volkomen onterecht. Ook Zweden heeft zijn overtrokken nationalisme.
Een andere Zweedse schrijver/journalist die veel politiek in zijn boeken stopte is Jan Guillou. Met zijn reeks over de Coq Rouge, een Zweedse spion van links signatuur, kreeg hij grote bekendheid. Zweden is het land bij uitstek voor thrillers.
Op dit moment ben ik de Akitada reeks van I.J. Parker aan het lezen, over de Japanse Lord Sugawara Akitada die verschillende misdrijven oplost in het Japan van de elfde eeuw, in de Heian Periode (794-1185). Zeer spannend en getuigend van veel inzicht in de Japanse maatschappij van toen. Verwacht geen exotisch new age gezemel over de wijsheid van het oosten, hier wordt de geschiedenis als leidraad genomen. Net als de middeleeuwse geschiedenis van het christendom niet erg stichtelijk is, zo had het boeddhisme in Japan ook zijn misbruiken en militarisme. Parker heeft veel te danken aan onze Robert Van Gulik, die befaamd is voor zijn Rechter Tie reeks.
Edith Pargeter (Ellis Peters) schreef een hele reeks thrillers waaronder de Brother Cadfael reeks die zich afspeelt in Engeland tussen 1135 en 1150. Maar het was Umberto Eco die een literaire prestatie leverde met Il Nome della Rosa, De Naam van de Roos. Een meesterwerk onder de historische thrillers.
En aangezien we nog in de kerstperiode zijn, hier geeft Eco zijn mening over kerst:
"I was raised as a Catholic, and although I have abandoned the Church, this December, as usual, I will be putting together a Christmas crib for my grandson. We'll construct it together - as my father did with me when I was a boy. I have profound respect for the Christian traditions - which, as rituals for coping with death, still make more sense than their purely commercial alternatives.
I think I agree with Joyce's lapsed Catholic hero in A Portrait of the Artist as a Young Man: "What kind of liberation would that be to forsake an absurdity which is logical and coherent and to embrace one which is illogical and incoherent?" The religious celebration of Christmas is at least a clear and coherent absurdity. The commercial celebration is not even that."
Een bijzondere vermelding verdient de reeks The No. 1 Ladies' Detective Agency van Alexander McCall Smith, met Mma Ramotswe, Precious Ramotswe, als detective in Botswana. Hier geen overmatig geweld, maar gezond verstand bij het oplossen van akelige problemen. Een leuke bijkomstigheid is dat Alexander McCall Smith medeoprichter is van The Really Terrible Orchestra en de fagot speelt.
The Really Terrible Orchestra
Zo'n orkest zouden we hier in Zuidoost ook moeten hebben. Veel leuker dan al dat gerap. Muziek moet tenslotte leuk blijven en mag ook eens wat minder ernstig zijn. TRTO speelt zelfs op festivals.