Zef Hemel: "De laatste avond in de reeks besprekingen van de negen maquettes in de Vrijstaat was gewijd aan het ontwerp van Alle Hosper. Haar maquette heeft betrekking op Gaasperdam en Gaasperplas. Jonas Straus van bureau Alle Hosper verklaarde het ontwerp waarbij verder gegraven wordt aan de Gaasperplas tot in de woonwijken, in een lucide, niet opgeklopte presentatie vol verrassingen. Verrassend, omdat zijn betoog doorspekt was met niet eerder gehoorde redeneringen, zoals over hoe uitbreidingsplannen van het nabijgelegen AMC een plek zouden kunnen vinden in de woongebieden en hoe deze decentralisatie en menging van wonen en werken tevens benut zou kunnen worden voor het graven van water in de wijk. Heel mooi allemaal, maar de kern van zijn verhaal was toch hoe, naar het voorbeeld van Jane Jacobs, een suburbane woonwijk in de stedelijke periferie meer vrijheidsgraden geboden kan worden opdat deze levendig en minder eenzijdig zich ontwikkelt en waardoor hij de dans van de grootschalige sloop ontspringt. Onthullend waren de getoonde passages uit het bestemmingsplan waarin alles in de wijk tot in detail dichtgeregeld was. Werken was er uitgesloten. "Deze wijk heeft op deze wijze eenvoudig geen kans om zich te ontwikkelen."
Vervolgens was het de beurt aan Jan Kleine, twintig jaar lang projectleider van De Blauwe Stad in Groningen, inmiddels betrokken bij Meerstad ten zuidoosten van de stad Groningen en bij De Groene Compagnie nabij Hoogezand-Sappemeer. Die grootschalige gebiedsontwikkelingen waarbij het graven van water (600 tot 900 hectare) het centrale thema is, legde hij voor ons aanstekelijk onder de loep. Als ervaren planoloog gaf hij ons zelfs hele praktische tips. Wij planologen moesten de bevolking heel goed duidelijk maken welke problemen we met de grootschalige aanpak wilden oplossen. En zo'n Vrijstaat, voegde hij toe, kon ons daarbij zeker helpen. En al helemaal in crisistijd moest je het maken. Quod non. Hier sprak iemand die in de veronderstelling verkeerde dat wij het ontwerp van Alle Hosper daadwerkelijk wilden realiseren. Arme bewoners in de zaal.
Rikkert van der Plas van het architectenbureau Attica was de derde spreker. Zijn betoog was zo mogelijk nog aanstekelijker. Als een ware performer nam hij ons moeiteloos door een diabestand van 150 lichtbeelden heen. Daarna werden we lekker gemaakt met mogelijkheden van woonarchitectuur langs het water, aan het water, op palen in het water, drijvend in het water. De mogelijkheden leken schier onbeperkt. Wel was het duurder dan op het land bouwen en het vergde ook allemaal meer onderhoud, dat werd ons tussen neus en lippen wel duidelijk gemaakt. Ook toonde hij pecman-achtige strategieën waarbij men zelf zijn water moest graven en waarbij pioniers achteraf werden beloond met de uiteindelijk mooiste plek in het water. Slim. Het was "an offer you can't refuse." Ik wachtte gespannen tot de verkoop, later die avond, zou beginnen.
De tijd die overbleef voor een gesprek met de zaal was deels nodig om kou uit de lucht te halen. Eerst moesten alle diskwalifacties van Gaasperdam worden ingetrokken. Terecht, want Amsterdam Zuidoost wordt in dat opzicht al vijfentwintig jaar onheus bejegend. En ook was er de reactie van: we gaan hier toch niet weer problemen oplossen met grootschalige gebiedsontwikkeling? Jonas Straus probeerde uit te leggen dat hiermee grootschalige sloop juist voorkomen werd, maar dat vergde een vooruitziende blik en mocht dus niet baten. Toen eenmaal de lucht was opgeklaard (figuurlijk dan, want buiten sloeg de bliksem geregeld in) kwam er interessante inbreng van de kant van de bewoners. Zij hadden voor Gaasperdam gekozen vanwege de ruimte en het groen. Ze wilden het overdadige groen niet inwisselen voor het water."
Het is onvoorstelbaar hoe falende projectleiders als die van de Blauwe Stad toch blijven doorgaan met hun waanvoorstellingen. Ook kwam de aap uit de mouw, men moest overgaan tot drastische plannen om grootschalige sloop te voorkomen! Dat is al jaren de truc van projectontwikkelaars, je sloopt eerst alles, kassa! en dan bouw je weer op, kassa! Gaasperdam staat er nog maar een paar decennia en het moet alweer op de schop. Ze zijn van de waterratten besnuffeld. Rond winkelcentrum Gein zit het vol met ratten. Als er ergens al een nieuwe bouwput gegraven wordt dan stort die pardoes in. Als er ergens een groot bouwproject start dan blijkt even later dat er sprake is van grootschalige fraude. De projectonwikkelaars hebben visioenen over 'vrijstaten' en vooral klinkende munt. Ik vraag me af hoe het fouilleren in een vrijstaat in zijn werk zou gaan. Het vrijstaatcircus is gelukkig voorbij over een paar dagen.
Vrijstaten zijn voor vrije jongens als Jacobse en Van Es (Samen voor Ons Eigen) die Gaasperdam eens goed waterklaar willen maken.