In De Doem van de Maïs (Hombres de Maíz) van Miguel Angel Asturias (Nobelprijswinnaar uit Guatemala) komt een verhaal voor dat aantoont hoe economie en handel kunnen verworden tot een falend systeem.
De Indianen Goyo en Domingo besluiten samen een handeltje op te zetten, ze gaan een mandfles vullen met cacaolikeur van de likeurstokerij, daarmee gaan ze naar de stad om de inhoud met winst te verkopen. Ieder levert de helft van de nodige investering, elk doet de helft van het werk, en elk krijgt de helft van de winst. Dat klopt als een bus. Hun gezamenlijke bezit van 86 pesos gaat in de aankoop van de likeur en een vergunning. Ze boffen zelfs want uiteindelijk kost het hen in totaal maar 80 pesos. Ze hebben dus een overschot van 6 pesos in bezit.
De terugweg met hun waar is lang en moeizaam. Ze hebben afgesproken dat ze zich niet in de luren gaan laten leggen, en dat ze niet zomaar zelf van de drank zullen drinken. Alles moet strict zakelijk blijven. Als iemand dorst krijgt, mag hij een glaasje maar hij moet er wel voor betalen.
Zo'n gevulde mandfles is zwaar en het is ontzettend warm. Domingo krijgt het moeilijk en vraagt om een glaasje. Daar moet hij vanzelfsprekend voor betalen, de 6 pesos die ze samen nog over hadden. Zo gezegd, zo gedaan. Tot Goyo ook dorst krijgt en ook een glaasje wil. Daar betaalt hij voor met de 6 pesos die nu in zijn bezit zijn.
In de loop van de dag gebeurt deze transactie diverse keren heen en weer. Goyo wil op een gegeven moment nog een glaasje maar de 6 pesos zitten in de zak van Domingo. Probleempje. Hun zakelijk vernuft komt boven, en Domingo zegt dat hij de 6 pesos wel wil lenen aan Domingo. Dat verrekenen ze wel later. Domingo drinkt zijn glaasje en betaalt met de geleende 6 pesos. Daarmee kan Goyo even later weer een glaasje voor zichzelf kopen.
Om het verhaal kort te maken, het duo komt uiteindelijk op bestemming aan, flink aangeschoten, met een lege mandfles, hun enige kapitaal nog steeds diezelfde 6 pesos. Ze belanden in de gevangenis wegens dronkenschap, kunnen niet bewijzen dat ze een vergunning hadden want die zijn ze onderweg verloren door het gehannes met de 6 pesos, en worden uiteindelijk door de rechter veroordeeld voor smokkelarij en belastingontduiking. Theoretisch hadden ze een winst moeten maken van twaalfhonderd pesos. Ze gaan elkaar ook wantrouwen, want waar is toch die winst gebleven?
Alle elementen van handel zijn in dit verhaal aanwezig, inkoop, verkoop, lenen, arbeid, consumptie. Er is omzet gemaakt, er is handel gedreven. Natuurlijk zit er een fout in hun commercieel denken, maar er zit ook een fout in onze huidige economie. Alleen blijft die bewust verborgen. Het Bruto Nationaal Product vaart er wel bij, de cijfers ogen goed, maar de schade aan de economie is aanzienlijk.
Onze moderne economie zit vanzelfsprekend veel en veel ingewikkelder in mekaar, maar het is en blijft ook een zwendel. Eerst is er de huizenbubbel, een constructie die ervan uitging dat de huizenprijzen alsmaar zouden stijgen. Een soort piramidespel dus. Nog steeds gaat men uit van een politiek die de bubbels nieuwe wind wil inblazen, zogezegd om de bouwindustrie er bovenop te helpen.
Dan is er de zwendel met balansen van banken onder andere. Hun aandelen en activa werden rooskleuriger voorgesteld dan ze waren om meer handel aan te trekken. Daar bovenop ontstond een ongekende handel in derivaten, bedoeld om te speculeren met fictieve papieren die afgeleid zijn van reële zaken als aandelen en producten zoals olie. Om de waarde van aandelen en producten op te drijven werd de energievoorziening in Californië stopgezet door leverancier Enron (zogezegd veroorzaakt door een storing).
De essentiële zwendel van het kapitalisme is dat het enkel werkt met voortdurende crises. Een crisis zorgt voor een nieuw begin. Er zijn winnaars en verliezers. De winnaars hebben veel geld verdiend, de losers zijn per definitie de werknemers, de belastingbetalers. Zo regenereert het kapitalisme zichzelf, door permanente crises.
Op dit moment gaat de handel in derivaten gewoon door, 'naked short selling' (handel met dingen die je niet eens in bezit hebt!) is drie maanden verboden geweest maar de zwendel is weer aan de gang. Men speculeert op dalende koersen. Het casinokapitalisme regeert nog steeds. De middelen om winst te maken zijn leugens, bedrog, fraude en oorlog.
De multinationals hebben lak aan wetten en proberen per definitie te ontkomen aan belastingen. Onderlinge afspraken, kartels, zijn verboden, maar er is nauwelijks een branche die er niet aan doet. De laatste voorbeelden zijn de meelindustrie en de digitale muziek.
Als ProRail kosten wil besparen dan zetten ze toch gewoon de wisselverwarming uit. Dat spaart een hoop uit. Het heeft wel het stilvallen van het treinverkeer tot gevolg. Maar een particulier bedrijf moet natuurlijk in de eerst plaats winst maken, reizigers vervoeren is van ondergeschikt belang.
Een voorbeeld van hoe leugen en bedrog gepromoot worden, vind je in de huizenmarkt. Een paar dagen geleden hoorde je in diverse media hoe de verkoop van huizen aantrok. Onzin. Propaganda om mensen te misleiden, om de bubbel voort te kunnen zetten.
Huizenmarkt-zeepbel: "De NVM publiceerde gisteren een stijging van gemiddelde prijs van een huis met 0,4% naar 228 duizend euro. Wie terugkijkt ziet echter dat de huizenprijzen gedaald zijn: vorig kwartaal werd 229 duizend euro gecommuniceerd. De NVM speelde weer mooi weer en alle journaals namen het bericht braaf over."
Z24:
1. Huisverkopen blijven dramatisch laag
2. Hypotheekschuld op record
3. Renteaftek onder vuur
4. Verdere daling huizenprijzen mogelijk
De daling is in Nederland 6,1%, gemiddeld is dat 36%.
5. Bevolkingskrimp leidt tot leegstand."
Onze regeringen verdienen natuurlijk ook geld met de handel in derivaten en de bubbel in de huizenmarkt. Zoals in het verhaal van de Indianen in De Doem van de Maïs, is er op papier, theoretisch, een flinke omzet, maar het uiteindelijke resultaat is uiterst negatief.
Dat het piramidespel niet langer te handhaven is blijkt uit het feit dat de renteaftrek niet meer betaalbaar is. Dus een daling in de huizenprijzen is de enige mogelijkheid om met een schone lei te beginnen. De daling van de huizenprijzen in Nederland heeft nog een lange weg af te leggen. Elke nieuwbouwactiviteit, bedoeld om de bubbel, de doorstroming, in stand te houden en de prijzen op te drijven (want dat is kenmerkend voor 'doorstroming'), zal enkel als gevolg hebben dat het bestaande huizenpakket in prijs zal dalen. Er valt niet aan te ontkomen. Het systeem heeft zichzelf klemgezet.
Het kapitalisme, de neoliberale economie, zit in een diepe crisis. De winsten zijn afgeroomd, de lasten zijn nu voor de belastingbetaler en de werknemer. Zoals in een piramidespel gaat de top met het geld lopen, de onderste regionen zien hun geld verdwijnen als het spel instort. Dat is de kern van onze neoliberale economie.